Saltar ao contido

Os comentarios están pechados.

Marea da Cidade Vella

Por ESTÍBALIZ…ESPINOSA

Marea da Cidade Vella «Soños de sapiens»

Igual en materia de soños moi orixinais non somos, os que nos facemos chamar sapiens. Os soños recorrentes son moeda común na nosa especie. Hoxe, que cumpre os seus redondos 100 anos o poeta e matemático Nicanor Parra, caio de casualidade nun verso seu: “Sueño que se me caen los dientes/ y que llego tarde a unos funerales”. Isto último xa non sei, pero que levante a man quén da constelación humana non soñou algunha vez que se lle caen os dentes. E que pase polo detector de alieníxenas, por favor.

Falando de soños e robots cunha amiga, a bióloga Joana Magalhães, comentáballe hai pouco o soño recorrente do tsunami tragando a vila na que vivo, A Coruña; soño que, sorprendentemente, nunca é tráxico. E ela retrucábame que o soñou tamén, e varias veces. Non sei se a súa vaga xigante tamén refrescaba o edificio de Facenda do Orzán ou tiraba cara algo máis abaixo, á súa vila natal, Espinho. Sexa como for, se un par de atlánticas soñaron o mesmo, non é lícito supór que haberá máis en todas as cidades costeiras do mundo?

Cómpre dicir que, malia soño que é, tampouco tira moito da fantasía: de seguir subindo o nivel do mar, disque nuns centos de anos moito litoral vai desaparecer. Para ir abrindo boca, o océano leva varios invernos invadíndonos o Paseo Marítimo e cargándose as súas balaustradas de pé fino sen respecto ningún polas enxeñerías e obstinacións municipais. Ese Paseo que era o cordón a nos unir timidamente de novo ao mar, ese orgullo dunha época un pouco pasada de voltas no que a ladrillo «descocado» —e descolocado— se refire…

Ese Paseo que se nos volve fauna submariña dun Lugrís polas noites, cingue Monte Alto e parte da Cidade Vella, ademais das praias urbanas até Los Rosales. E na Cidade Vella tivo lugar o mércores 3 de setembro a segunda das mareas por barrios desta iniciativa cidadá á que bautizaron —con boa marusía— Marea Atlántica. Alí, pouco antes do luscofusco, achegámonos á Praza da Fariña —aka Praza de Azcárraga— uns cantos veciños e non tan veciños, e as mareantes con:

-unha pizarra para anotar propostas veciñais
-unha cámara “encaramada” —a unha farola— para gravaren o streaming da reunión
-bolígrafos, móbiles, cousas portátiles que se levan na cabeza como ideas, retruques e reivindicacións
-un discurso fraguándose
-un micrófono e mais un ampli
-cadeiras
-unha alfombra azul redonda
-salitre no pelo

Antes de comezar, máis xente de paso do que arremuiñada en torno á pizarra. Nenos xogando sen gana de marchar. A Fonte dos Desexos alí no centro, estoica ela, seica. Debaixo de un, dous, tres… sete plátanos do Oriente e a sabia sombra que proxectan. Xente con bastón que fica a ollar. Pombas sen moito interese.

Poucos minutos logo das 20:00, alguén acende o ampli e pregunta se se escoita. Iso inaugura a Marea da Cidade Vella —xa só o adxectivo «vella» parece murchar aquilo que cualifica, cando debería ser un distintivo honorífico— que se abre coa razón de ser das mareas: esta crise asimétrica alimenta unha vontade de achegamento a institucións que interpoñen entre a cidadanía e os centros de decisión moitos paseos mal enladrillados e ben pouco marítimos. Aclárase un punto importante: a Marea Atlántica non é un novo partido senón un espazo de confluencia, metaforizado talvez nese punto azul no chan: unha alfombra redonda, un pale blue dot. Unha pinga de auga que canda outras —porque non se fai doutra maneira— fan mar.

“Un sumatorio multiplicado”, sintetiza alguén. Non unha oposición a María Pita, non unha sopa de siglas, senón maior control e presenza no proceso de decisións. E facéndoo a contapingas: desde as problemáticas concretas e os barrios. Cada barrio coma un río a facer mar.

Menciónase a recolleita de sinaturas, a Marea Viva de outubro-novembro e, coas oportunas badaladas do himno de España en Capitanía, dáselle o pé á Asemblea da Cidade Vella. Anxo, da Asociación de Veciños, toma a palabra. “Estamos no cerne da cidade da Coruña”, di. Lembro a Luísa Villalta e o Poema da Cidade Alta, do seu libro póstumo, En concreto:

“O meu nome é o da Cidade Alta
nacido onde a luz e o mar se están orixinando
mutuamente
nacín enfrente de min mesma
cando a Pescadería era un leito de sereas
[…]”

Pero a cousa non está para poñernos moi líricos —ou si, Luísa, si!— e, queirámolo ou non, a urxencia política de cómo organizar ese “leito de sereas”, segue vixente en tanto sigamos sendo “tribo” de homínidos e non nos convirtamos en autómatas ou hologramas. Así que non é cousa de nos atar a un mastro e desoír o seu canto.

O canto das sereas na Cidade Alta fala dunha curva poboacional avellentada, dun pequeno comercio que caeu polo chan a prol da hostalería [desa Coruña-parque-temático-style para ser tripada só por chancletas de turistas a se beber unha cervexa e mercar uns sargadelos]; fala das peticións dun local de veciños, negadas ou escamoteadas unha e outra vez por parte do concello; fala da cuestión do enlousado e a cacerolada de 2006 para facerse oír en María Pita [“Que falen as pedras”], da xentrificación [“Aquí novos ricos haberá catro, o resto somos rendas medias ou baixas”], do aparcadoiro do Parrote que obriga a pagar a quen queira coche, da peonalización…

Marea da Cidade Vella

Congregouse xa moita parroquia, unhas cen persoas: unha cativa senta no medio e merenda un bocata, paxaros chiando nas pólas, mozas chiando no twitter, as pombas desinteresadas de antes agora non quitan ollo á nena do bocata, os bastóns repousan onda os seus donos, a Fonte dos Desexos fala a gurgullóns…

Un veciño con mandil toma o micro para falar a favor da peonalización [acenden as farolas e cae unha folla dos plátanos, sae a lúa na fase de “arrufarse”, que diría O Mintireiro Verdadeiro] e da rehabilitación integral da Cidade Vella, como patrimonio de toda Coruña: “Non peonalizar só polo interese do aparcadoiro do Parrote”.

Outra veciña pregúntase polo uso do edificio do antigo Goberno Militar… unha residencia universitaria, seica? O seu destino é un misterio.

Demasiados edificios das vellas instancias de poder posúen ese enigmático punto cego, esa resistencia a seren ocupadas por outras voces ou ideas, e prefiren podrecer ou encherse de po antes que de luz. É incomprensible. Quizais eses edificios parécense a quen os habitaron tanto tempo e senten que perden terreo, campo de batalla. Pero por moi amurallada que for en tempos, unha cidade non é un campo de batalla. Xa non.

Suxírese a necesidade dun Centro Cívico, algo que traia vida en verdade e non só botellón e turismo, e vólvese á cuestión sen cicatrizar do Pepri [Plan Especial de Protección e Reforma Interior] e o aparcamento. Falan moitas voces [“É difícil facer fea A Coruña, pero estano conseguindo”], alguén moi novo sae matizar que as demandas están moi ben pero que os recursos dun concello sempre son limitados. “Claro, trátase de cambiar o paradigma“, respóndese. Cambiar iso tan abstracto, ese palabro científico, o marco teórico de pensar e facer: o paradigma. Que non deveña “paradogma”. Nin paradoxo.

Sopra o vento e caen un par de cartaces da Marea. Alguén pónnos de novo en pé: “Súmate á rebelión democrática”, reza un deles. Paradoxal é que cheguemos ao punto da rebeldía para acadar unha democracia algo máis de todos. Paradoxal é que un casco histórico cun microcosmos marabilloso dentro dunha cidade de provincias viva escalazado, esquecido. Paradoxal é unha Cidade Vella sen renovarse. Como paradoxal é que unha vila que naceu do mar ás veces pareza vivir de costas ao mar.

Un coñecido comentoume nunha ocasión que mentres Vigo semellaba vivir de costas ao mar, na Coruña non tiña esa impresión. Non sei se hoxe había pensar o mesmo. Uns e outros somos carne de Berbés, carne “orzanada”, tanto ten. En calquera caso, os coruñeses —ademais de turcos— non somos tritóns por apenas un Ensanche, un Papagaio e unha Pescadería. A Cidade Vella é a primeira escama da nosa cola de peixe. Un proxecto de cidade viva xunta o mar e que resista os seus embates ha ser orgánico, harmonioso coa súa contorna natural e, sobre todo, un lugar onde se habite e non só se naza para emigrar.

Un hábitat digno, autosostible no comercio, como podería ser esa pequena aldea gala que temos no noso Casco Histórico [“aldea, tribo”, así a denominaron os da Asociación de Veciños]. Ela é a nosa velliña, a avoa da tribo. Cómpre facilitarlle o tránsito, a comodidade e a autonomía. E deixar que nos conte as súas andainas de moza, o forte e garrida que foi. Deixala facer memoria. Como a todas as avoas.

Alguén fala do medo. A xente ten medo de contar. Medo de indignarse pola memoria e de servirse dela para o futuro. Outro paradoxo. Iso non é tolerable por máis tempo.

A asemblea aberta da Marea da Cidade Vella remata de noitiña e, baixo o ámbar das farolas, a escena ten algo de conto á lus do candil. Pero conto non hai. Hai ganas, si, de contar doutro xeito. Sen contapingas xa, achéganse máis pingas a se sumar á marea. Pingas a facer mar. A alfombra redonda azul enrólase. O oceáno que nos mira e nos lambe dende nin se sabe canto. Arriba, na “pizarra negra do firmamento”, o triángulo de verán, a galaxia tamén veciña Andrómeda e, nos vindeiros meses, a gran Sirio anunciadora das enchentes do Nilo. Xa o advertiu o veciño do mandil: “As mareas soben e as mareas baixan”. Sabémolo. Sabémolo e por iso…

Estamos de lúa crecente.
Os soños, en abalo.

“Non leo as páxinas das profecías
impresas no boletín oficial de tantos libros
aínda que sexan verdade, sei que son verdade
e que se cumprirán.

Como sei tamén que esconden trampas
para que se cumpra a mentira.

Non. Agora fecho os ollos e leo
a pizarra negra dun firmamento
por estudar aínda.”

Luísa Villalta, Ruído

Marea da Cidade Vella

Crónica | Soños de sapiens